Çocuklara hayatı hazır reçete olarak sunmayın. Psikolog Prof. Dr. Acar Baltaş aileleri çocukları konusunda uyararak, çocuklara hayatı hazır reçete halinde sunmamaları gerektiğini söyledi. Yeşilay Dergisi’ne röportaj veren psikolog Prof. Dr. Acar Baltaş çocuk, aile ve çevre ilişkisini değerlendirdi.
ÇOCUKLARA HAYATI HAZIR REÇETE OLARAK SUNMAYIN
Çocuklara ilişkin değerlendirme yapan ve çocuklara ailelerin yaklaşımları konusunda uyarılarda bulunan Baltaş’ın açıklamaları şöyle:
Kimse kimseye yaşamayı öğretemez. Çocuklara hayatı hazır bir reçete olarak sunamazsınız. Çocuğunuzun hayat yolunu çizemezsiniz, ona ancak kendi yolunu çizebileceği bir harita verebilirsiniz. Çocuklara hayatı öğretmek, onlara doğruları söylemek ve anlatmakla olmaz.
HANGİ CÜMLELERİ KURMAK GEREKİYOR?
‘Neden?’, ‘Nasıl?’, ‘Bana… anlatsana’, diye başlayacağınız cümleler çocuğunuzun doğruları kendi bulmasına imkan verecektir. Çocuğunuzun ‘dünyada en iyi olmak’ gibi belirsiz bir hedef için mücadele edeceğine, ‘dünya için en iyi olmasını’ sağlayın. ‘Dünya için en iyisi olmak demek’, yaşadığımız dünyaya karşı sorumluluk hissetmek demektir. Bu anlayışa sahip olanlar, dünyayı dedelerinden ve babalarından ödünç aldıklarının, çocuklarına ve torunlarına bu emaneti devretmeleri gerektiğinin bilincindedirler.
ÇOCUKLARA SORUMLULUK VERMEK GEREKİYOR
Ailelerin çocukları için birinci önceliği, onların sorumluluk düzeyini geliştirme ve olgunlaştırmalarını sağlamak. Çocuğunuzu olgunlaştıracak olan, sorumluluk almasıdır. Bunun için de hata yapmasını göze almak ve bunu kabullenmek gerekir. Çocuğunuzun, davranışlarının sonuçlarıyla yüzleşmesine imkân verin. Ancak bu konuda yaşadığı zorluklarda onun yanında olun. Potansiyel, baskı altında ortaya çıkar. Konfor alanından başarı çıkmaz.
BAŞARISIZLIK HAYATIN EN DOĞAL PARÇASI
Çocuklara karşı aşırı korumacı davranmanın olumsuz sonuçları olur. Özgüven, ‘Başkaları beni nasıl görüyor?’ sorusunun cevabını verir. Başarıya bağlıdır ve dış değerlendirmeye açıktır. Başkaları tarafından yapılan değerlendirme sonucunda belirlenir. Toplumun kabul ettiği başarı ölçütleri ise, para kazanmak, mevki sahibi olmak ve tanınan bir insan olmaktır. Bir de buna güzel veya yakışıklı olmayı eklemek gerekir. Fakat bunun fazla önemi yoktur, çünkü ‘başarı’ algısı, dış görünüşten bağımsız olarak erkekleri ‘yakışıklı’, kadınları da ‘güzel’ yapar. Ancak herkesin bildiği bir gerçek vardır ki, başarısızlık hayatın en doğal parçasıdır. Her insan, her çocuk, her takım, her ülke başarısız olur.
ÇOCUKLARIN GÜÇLÜ YÖNLERİNE ODAKLANIN
Çocuklarda özsaygı da özgüven kadar önemli. Bunun için de çocuğunuzun güçlü yönlerine odaklanın. Onun her konuda mükemmel olmasını beklemeyin. Zayıf taraflarının ancak önlerindeki büyük engeli aşacak kadar güçlendirilmesi yeter. Çocuğunuzun doğru yaptıklarını yakalayın ve o konularda ona olumlu geri bildirim verin. Her yaptığını övmeyin. Küçüklükten başlayarak oynadığı her oyunu o kazanmasın. Başarısızlığın doğal olduğunu öğrenmenin ilk adımı budur. Mümkün olduğu kadar az müdahale edin.
ÇOCUK YETİŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
– Bir gün içinde çocuğunuzu eleştirdiğiniz ve ona müdahale ettiğiniz durumları sayın. On müdahalenizin en az sekizinin gereksiz olduğunu göreceksiniz.
– Çocuğunuzun, davranışlarının sonuçlarıyla yüzleşmesine imkân verin. Ancak bu konuda yaşadığı zorluklarda onun yanında olun. Potansiyel, baskı altında ortaya çıkar. Konfor alanından başarı çıkmaz.
– Çocuğunuzun doğru yaptıklarını yakalayın ve o konularda ona olumlu geri bildirim verin. Her yaptığını övmeyin. Küçüklükten başlayarak oynadığı her oyunu o kazanmasın. Başarısızlığın doğal olduğunu öğrenmenin ilk adımı budur.
– İnsanlara iyilik yapmak, kendisinden daha az şanslı olanlara karşı kendini borçlu hissetmek empati ve şefkat duygusu geliştirir. Hafta sonları ‘Bu hafta kime iyilik yaptın/yardım ettin?’ sohbeti yapın.
– 13 yaşından itibaren mutlaka yazın bir buçuk – iki ay çalışmalı. İnsan ilişkilerinde sınırın nereden geçtiğini görmek için, para kazanmak için değil. Sorumluluk alsınlar, zor hayat yaşayan insanlara yakın olsunlar. Çocuklar ailelerin refahlarına ortak, hayatlarına değil. Problem burada.
