Çocuğum üstün zekalı olabilir mi? Bu ailelerin en sık yanıtını aradıkları soruların başında gelir. Çocuğunuz gerçekten üstün zekalı olabilir. Çocuğum üstün zekalı olabilir mi diyen aileler işte bu yazı sizler için.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre üstün zekalı birey şöyle tanımlanıyor: “Çeşitli nedenlerle bireysel ve gelişim özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireyler.” Üstün zekalı çocukların gelişimi de özel eğitim gerektiriyor.
2011 yılında kurulan Tüm Üstün Zekalılar Derneği (TÜZDER),üstün zekalı ve üstün yetenekli çocukların tespit edilerek eğitim süreçleri boyunca aile, toplum ve eğitim ortamlarında desteklenmesi amacıyla faaliyetler gerçekleştiriyor. “Üstün zekalı çocukların özellikleri, dikkatli bir anne baba ya da eğitimci tarafından bebekliğin ilk yıllarından itibaren rahatlıkla anlaşılabilir” diyen TÜZDER Genel Müdürü Tunahan Coşkun, üstün zekalı çocukların özelliklerini şöyle anlatıyor:
ÇOCUĞUM ÜSTÜN ZEKALI MI DİYEN NASIL ANLAR?: Özellikle bebekliğin ilk yıllarından itibaren anne ve babayla olan göz temasının erken başlaması, akranlarından önce yürümesi ve konuşması, giymiş oldukları kıyafetlerin etiketlerinden ve üstüne örttükleri battaniyelerden rahatsız olmaları bu çocukların hassas bir bünyeye sahip olduklarının göstergesi.
Bedensel özellikleri: Üstün zekalı çocukların bedensel, zihinsel ve liderlik anlamında benzer özellikleri bulunuyor. Bu çocukların beden yapıları akranlarına göre daha iri ve sağlıklı; doğum ağırlık ve boyları ortalamanın üzerinde olduğu görülür. Yürüme, konuşma ve diğer devinim becerilerinin öğrenilmesinde akranlarından daha erkencidirler. Duyu organı bozukluklarına daha az rastlanır. Hastalıklara karşı dirençli ve ortalama ömürleri daha uzundur.
Zihinsel özellikleri: Soru ve sorunlara çok sayıda çözüm ya da düşünce üretirler. Alışılmışın dışında özgün görüşleri ve tepkileri vardır. Görüşlerini sakınmadan söylerler. Maceraya düşkündürler ve keskin bir mizah anlayışları vardır. Estetik yönleri gelişmiş, çeşitli konularda derin ve yoğun bilgiye sahiptirler. Sunulan bilgileri kolaylıkla özümser ve anımsarlar. Karmaşık materyalleri kendileri için anlamlı olan parçalara ayırarak anlamaya çalışırlar. Keskin ve dikkatli gözlemleri vardır. Yaşlarının üstündeki sözcükleri anlamlarını bilerek ve yerinde kullanırlar.
Liderlik özellikleri: Okulla ilgili olan etkinliklerin hemen hepsine katılırlar. Sorumluluklarını çok iyi bilir, söz verdikleri işi en iyi biçimde yerine getirirler. Gerek kendi akranlarının, gerekse yetişkinlerin yanında kendilerine güvenleri tam olur. Duygu ve düşüncelerini çok iyi ifade eder ve söylenenleri iyi anlarlar.
ÇOCUĞUM ÜSTÜN ZEKALI MI SORUSUNUN YANITI UZMAN KURUMLARDA
Çocuğunun üstün zekalı mı diye soran ya da çevresinden bu anlamda yönlendirme alan velilerin uzman bir kurum ile irtibata geçmesi gerekir. Ailelerin uzman psikologlarla bir araya gelmeleri sağlanır. Çocuğun yaşına uygun olan çalışma uzman psikolog ve çocuk baş başa gerçekleştirilir ve ebeveyn yapılan çalışmanın danışmanlığını alır.Aileler genel olarak üstün zekalı çocuklarının özelliklerini ve ihtiyaçlarını fark etmeli ve kendi çocuğunun özel durumunu, uzman danışmanlığı alarak neler yapabileceklerini sorgulamalı. Ama en önemlisi ailenin çocuğuna yaklaşımını belirlemesi, onunla kaliteli vakit geçirmesi, ihtiyaçlarının farkında olması gerekir çünkü üstün zekalı da olsa çocuğun her zaman özel öğretmenlerden önce ailesine ihtiyacı vardır.
ÇOCUĞU ÜSTÜN OLAN UZMANA DANIŞMALI
Öncelikli olarak değerlendirmeyi yapan uzmandan çocuğunun gelişimiyle detaylı bilgiyi edinmesi gerekiyor. Çocukların bazı beceri alanlarında daha üstün bazılarında daha geride olduğu görülebilir.Üstün olan alanların körelmemesi için çaba sarf edilir, gelişime açık olan ya da geride olan alanlar için de destek çalışmaları uygulanarak mümkün olduğunca yetenek alanlarına yakınlaştırılmalar sağlanır ki çocuk bütün becerilerinde yakın bir gelişim ortaya koyabilsin. Çocuklara tutarlı bir disiplin uygulanmalı. Üstün çocuklara üstünlüklerinden dolayı özel imtiyazlar tanımamalı.Çocukların duygusal ihtiyaçlarını doğru anlamak da önemli. Anne babaların yapması gereken en önemli şey onların diğerlerinden farklı olmadığını sadece belirli özelliklerinin daha fazla geliştiğini kabul etmek. Normal çocukların sergilemiş olduğu her davranışı üstün çocukların da gösterebileceği asla unutulmamalı.
İHTİYACA GÖRE EĞİTİM ALMALILAR
Üstün zekalı çocuğun eğitiminde akran zenginliği, zihinsel doygunluk ve beceri odaklı eğitim olmak üzere üç önemli gereksinim bulunuyor. Bazı üstün zekalı çocuklar yaşadıkları deneyimler sonucu kendisini toplumdan üstte görüp zarar verici bir özgüvene sahip olabiliyor ya da toplumdan farklı olduklarını düşünüp kendilerinde kusur var zannedebiliyor. Üstün zekalıların karma okullarda müfredat zenginleştirme yöntemi ile eğitim almaları mümkün bunun yanı sıra onların ihtiyaçlarına göre dizayn edilmiş okullarda eğitim almaları gerekiyor.
AKRAN ZENGİNLİĞİ ÖNEMLİ
Bireyin yetişmesi sadece zihinsel bir durum değil.Okullar bünyelerinde bazı destek eğitimleri sağlıyor ancak üstün zekalı çocukların en büyük ihtiyaçlarından biri akran zenginliği. Kendi yaşında, kendi boyunda, kendiseviyesinde olan ve kendisi gibi düşünen, akranlarıyla bir ortamlarda bulunmaları gerekir. Bu şekilde bu çocuklar toplumdan izole olmamış olur.
SORULARINA CEVAP BULAMAZSANIZ
Üstün çocukların en önemli özelliklerinden biri de merak. Bazen yetişkinler çocuklarının sorularını yanıtlamakta zorlanabilirler. Böyle durumlarda çocuğa karşı tepkisiz kalmak yerine, kitaplardan, ansiklopedilerden ve uzman kişilerden faydalanmak gibi çocuklarının gereksinimini karşılayacak başka çözüm yolları bulmalılar.
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLAR İÇİN RESMİ BİR MÜFREDAT YOK
Normal gelişim düzeyi itibarıyla hazırlanmış olan müfredatlar bu çocuklar için genel olarak yüzeysel ve yetersiz kalıyor. Eğitimciler tarafından müfredatın içi detay ve ayrıntı bilgilerle, başka yaklaşımlarla zenginleştirilmeli. Aynı zamanda çocukların ilgi ve yeteneklerini geliştirmek adına eğitimi genel olarak da zenginleştirebilmek gerekiyor. Bu çalışmalarda çocuklar bilim-deney, astronomi ve uzay bilimi, sıra dışı düşünme, drama, görsel sanatlar, gastronomi, genetik, zeka oyunları gibi farklı konularda çalışmalara atölyelerde devam ediyor.
Türkiye’de üstün zekalı çocuklar için oluşturulmuş resmi bir müfredat yok bu nedenle her kurum ve kuruluş kendi müfredatını oluşturarak farklı çalışmalar yapıyor. Burada seçim velilere kalıyor. Veli çocuğuna minimum kayıp sağlayacak ekolü seçmeli bu şekilde çocuğunun zihinsel gelişimine katkıda bulunmalıdır. Bu alanda genelde özel kurumlardan yardım alınıyor.
